
DE ZEVEN DEUGDEN
- Over moed, wijsheid, gematigdheid, rechtvaardigheid, geloof, hoop en liefde –
Inleiding jaarthema
Al eeuwenlang vragen mensen zich af hoe je ‘goed’ kan leven? Hoe dat de samenleving ten goede kan komen? Maar ook, hoe je als gelovige goed leven kan? Wat wordt er van je verwacht als mens, als burger en als gelovige?
Nu kun je daarvoor snel wijzen op bijvoorbeeld de tien geboden. Een regel als ‘ gij zult niet stelen’ komt immers niet alleen die ander ten goede, maar ook onszelf. En ook in de maatschappij hebben we veel wetten, normen en regels waaruit blijkt wat wel goed is en wat niet goed is. Het probleem is echter dat normen en regels ons teveel van buiten worden opgelegd en alleen vaak maar verplichtend zijn. En elke verplichting daagt uit tot overtreding. Iets is dan goed zo lang de wet zegt dat het niet fout is.
Maar hoe is iemand nu uit zichzelf een goede burger? En ook als gelovige hoop je toch dat mensen het goede doen omdat ze dat willen en niet omdat ze dat als een verplichting zien? Integriteit en vertrouwen kun je niet afdwingen met regels en plichten, maar is wel ontzettend belangrijk. Het systeem van onze samenleving werkt wanneer de mensen die het runnen mensen zijn die je kunt vertrouwen dat ze goede dingen doen omdat ze zo in elkaar zitten, en niet omdat ze zich aan regels houden. We zoeken mensen met karakter!
Regels zijn dus belangrijk, maar karakter is belangrijker. En willen we dat karakter veranderen dan komen we niet uit bij regels of normen, maar bij deugden. De deugdenleer gaat er vanuit dat je door middel van die deugden je karakter kunt oefenen, zoals je fysiek ook je spieren oefent in de sportschool. Deugden kun je je eigen maken, zoals je ook een tweede taal kunt leren spreken. Zoals een taal kun je ook oefenen in de deugden. Je gaat ze dan steeds vanzelfsprekender beoefenen zoals dat ook met een tweede taal gebeurt. Omgekeerd is het ook waar: oefen je een taal niet dan kun je zo’n taal ook zo weer verleren.
Deugden kunnen ons karakter vormen. Dat is een oefening en een leerproces, maar leidt wel, volgens een eeuwenoude opvatting, tot een beter leven, misschien zelfs een gelukkiger leven. Dan worden wij mensen van karakter, ook als burger en gelovige.
In onderstaande tabel zie je in voorbeelden het verschil weergeven tussen normen, waarden en deugden.
Norm | Waarde | Deugd |
Wat niet mag, of juist moet... | Wat we belangrijk vinden... | Ik wil iemand zijn die...is. |
Je komt je afspraken na | Betrouwbaarheid | Betrouwbaar |
Luister naar elkaar | Respect | Respectvol |
Je praat aardig tegen elkaar | Vriendelijkheid | Vriendelijk |
We heten nieuwkomers van harte welkom | Gastvrijheid | Gastvrij |
Normen en regels worden dus vaak als verplichtend gezien. Als iets wat van buitenaf wordt opgelegd en daarmee uitdaagt tot overtreding. Waarden klinken mooi, maar zijn vervolgens weer heel abstract en hoog verheven en geven op die manier weinig houvast. Deugden komen dichterbij. Het gaat om een oefening van ons karakter. Hoe kan ik meer betrouwbaar worden? Hoe kan ik gastvrijheid oefenen? Hoe kan ik respectvol en vriendelijk zijn?